Świesz
Wieś położona na Kujawach. Administracyjnie w województwie kujawsko-pomorskim, powiat Radziejów, gmina Bytoń.
Świesz leży na skraju niewielkiego rynnowego jeziora Świeskiego (nazywanego też jeziorem Świesz) o powierzchni 18,5 ha. Objętość wody w jeziorze Świesz wynosi około 173,2 tys. m3. Średnia głębokość jeziora, to około 0,9 metra.
Jezioro jest stawem rybnym. Jezioro Świesz poprzez kanał Gopło-Świesz, który łączy zlewnię rzeki Zgłowiączki ze zlewnią rzeki Noteci (jeziora Gopło) odgrywa ważną rolę melioracyjną.
Świesz znajduje się na obszarze Wysoczyzny Kujawskiej. Zasadnicze rysy rzeźby związane są z działalnością lądolodu i wód subglacyjnych. Wysokości względne wynoszą od 2-20 m, a spadki do 5-8 %. Urozmaiceniem krajobrazu jest rynna subglacyjna, którą wypełnia wspomniane jezioro.
Zasadnicze znaczenie dla systemu ekologicznego Świesza ma kompleks roślinności łąkowo-bagiennej związany z jeziorem Świesz – tzw. kompleks łąkowo-bagienny rynny jeziora Świesz. Pełni on funkcję węzła ekologicznego, gromadzącego główne zasoby materii organicznej, jak również będący podstawowym obszarem produkcyjnym tej materii.
Świesz jest położony na terenie szczególnie zagrożonym deficytem wody. Obszar ten charakteryzuje się najmniejszymi w Polsce rocznymi opadami atmosferycznymi (około 500 mm). Na miesiące letnie przypada największa ilość opadów. Suma opadów od kwietnia do sierpnia wynosi tu mniej niż 250 mm. Wiatry w tym rejonie mają przeważnie kierunek z sektora zachodniego i południowo-zachodniego. Średnia roczna temperatura wynosi 7,80C, natomiast średnia roczna temperatura dla miesięcy najcieplejszych i najzimniejszych wynosi odpowiednio 18,20C dla lipca i -2,70C dla lutego.
Świesz to wieś typowo rolnicza, zwodociągowana.
Na terenie wsi znajdują się 82 budynki mieszkalne.
Powierzchnia gruntów ogółem 346,10 ha,
w tym: użytki rolne 326,02 ha,
zaś grunty orne 305,51 ha
Ludność 335 osób (wg danych z lipca 2007).
Najstarsza informacja o osadzie pochodzi z 1489 r.
Wg informacji z tomu XII „Wielkopolska - Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym” opisanej przez Adolfa Pawińskiego, wydanej w Warszawie w 1880 roku:
w 1582 roku wieś Świesz w parafii Kaczewo liczyła 2 zagrody.
W drugiej połowie XVI w. jako właściciel wymieniony jest J.Świeżewski, a w latach 1560 – 1582 Stanisław Tomisławski herbu Świnka.
Kolejni właściciele to rodziny Gorczyńskich i Wąsowskich.
W XVII i XVIII wieku właścicielami było kilka zubożałych rodzin szlacheckich.
Około 1803 roku majątek nabył Franciszek Ksawery Dmochowski, poeta, działacz społeczny, tłumacz, publicysta. W dworku w Świeszu Franciszek Ksawery Dmochowski przetłumaczył na język polski „Iliadę” Homera (pierwsze polskie tłumaczenie "Iliady"). Dzieje majątku w latach 1806-30 zostały spisane przez Franciszka Salezego Dmochowskiego - syna Franciszka Ksawerego Dmochowskiego.
W drugiej połowie XVII wieku właścicielem Świesza był Andrzej Gąsiorowski herbu Ślepowron, wojewoda bydgoski. W roku 1673 wzmiankowane jest w Świeszu istnienie kaplicy pod wezwaniem św.Rocha. Uposażeniem kaplicy były dwa łany ziemi w dobrach królewskich Bytoń, zwane Głuszkowska i Mądrzycka nadane w tymże roku. Według informacji z wizytacji kanonicznej z 1761 roku kaplica była drewniana z prezbiterium i nawą oraz wieżą służącą jako dzwonnica. Kaplica posiadała często odnawiany ołtarz główny pod wezwaniem św. Rocha (z tabernakulum do przechowywania Najświętszego Sakramentu) oraz 2 ołtarze boczne: św. Macieja (św. Mateusza) i św. Augustyna. Była wyposażona we własne srebrne naczynia liturgiczne. Opiekę duszpasterską nad kaplicą sprawowali franciszkanie z Radziejowa. Właściciele majątku utrzymywali organistę. Według informacji z wizytacji kanonicznej z 1778 roku mieszkańcy wsi Świesz rzadko uczęszczali do bytońskiego kościoła parafialnego, gdyż korzystali z miejscowej kaplicy. Według informacji z wizytacji kanonicznej z 1786 roku kaplica była bardzo zaniedbana i chyliła się ku upadkowi.
Natomiast w drugiej połowie XIX w. majątkiem zarządzała rodzina Sulimierskich. W 1862 r. jako właściciel majątku wymieniony jest Marceli Sulimierski. Zapewne on na miejscu poprzednich siedzib zbudował nowy, murowany, piętrowy dwór z kwadratową wieżą.
Potem majątek przeszedł w ręce Bnińskich.
W latach 1886-1939 dwór był w posiadaniu rodziny Zaleskich herbu Rawicz.
W
XI tomie „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów
słowiańskich” pod redakcją Bronisława Clebowskiego i
Władysława Walewskiego wydanym w Warszawie w 1890 roku znajdujemy sporą
wzmiankę o Świeszu.
Świesz albo Świsz, wieś, folwark i dobra w powiecie nieszawskim, gminie Piotrków, parafii Bytoń, odległy 24 wiorsty od Nieszawy, liczący 124 mieszkańców. Na obszarze Świesza znajduje się zarybione jezioro mające około 37 mórg obszaru. Dobra Świesz składały się z folwarków: Świesz i Trojaczek i miały powierzchnie 1592 mórg, z czego:
folwark Świesz liczył:
- 550 mórg gruntów ornych i ogrodów
- 87 mórg łąk
- 51 mórg pastwisk
- 80 mórg lasu
- 37 mórg wody
- 27 mórg nieużytków
- 7 budynków murowanych
- 4 budynki drewniane
Znajdujemy tam też informację, że wcześniej w skład dóbr Świesz wchodziła wieś Świesz licząca 15 zagród i 30 mórg oraz wsie: Lubsin, Kozy, Kózki i Trojaczek.
Po zakończeniu działań wojennych dwór wraz z otaczającym go parkiem został upaństwowiony i podobnie, jak większość obiektów tego typu w Polsce, szybko ulegał dewastacji. W 1988 r. budynek wykupił profesor ATR w Bydgoszczy, Janusz Migdalski i podjął trud jego odbudowy. Inicjatywa nowego właściciela zakończyła się powodzeniem i dziś w wyremontowanym dworze mieści się jedno z niewielu prywatnych muzeów w Polsce otwarte dla zwiedzających, w którym można zobaczyć m.in. galerię obrazów. Miejsce mają również wystawy czasowe, takie jak „Żniwa na Kujawach", na których zgromadzono dzieła malarzy polskich i niemieckich. W muzealnych zbiorach znajdują się eksponaty związane z epoką napoleońską i Księstwem Warszawskim oraz polskim ziemiaństwem. W księgozbiorze znajduje się pierwszy przekład „Iliady" Homera oraz wiele innych „białych kruków".
Wokół dworu rosną trzy szpalery dorodnych lip. Jest ich tam blisko pięćdziesiąt. Są to prawdopodobnie jedne z najstarszych okazów lip w Polsce. Już w 1805 r. ówczesny właściciel dworku w Świeszu Franciszek Ksawery Dmochowski w swoich pamiętnikach porównywał je do lip w Ogrodzie Saskim w Warszawie.
Kliknij, aby zobaczyć Zdjęcia Świesza