Syrena 105

 

 

Trochę z historii Syreny

W maju 1953 rząd polski zobowiązał FSO do skonstruowania małolitrażowego samochodu osobowego. Inicjatywa ta spotkała się z ogromnym aplauzem. W ciągu miesiąca powstał zespół do opracowania założeń technicznych. W sierpniu były one już gotowe. Inżynierowie widzieli Syrenę jako pojazd czteroosobowy, z silnikiem czterosuwowym chłodzonym powietrzem, dużym bagażnikiem i nadwoziem samonośnym. Centralny Zarząd Przemysłu Motoryzacyjnego twierdził jednak że to mrzonki. Założenia powinny być oparte na krajowych możliwościach. Produkcje należano uruchomić najpóźniej do 1955 roku przy minimalnych nakładach finansowych. W efekcie powstał model kompromisowy: Nadwozie miało być wykonane z drewna pokrytego dermatoidem, gdyż kraj cierpiał na brak blach karoseryjnych głębokotłocznych, a silnik oparty o dwusuwowy napęd motopompy produkowanej w Bielsku. Nazwę Syrena zaproponowana załoga FSO. Samochód miał być wytwarzany w liczbie 4000 szt. rocznie.

Już w grudniu 1953 roku ukończono budowę dwóch przedprototypowych samochodów. Załoga FSO nadała nowemu pojazdowi nazwę Syrena. Wykonane zostały dwie wersje nadwoziowe, które oparte były na niemal jednakowych podwoziach. Zgodnie z narzuconymi wytycznymi, nadwozie w wersji I wykonano na podstawie drewnianego szkieletu unikając jednocześnie stosowania głęboko tłocznych blach stalowych pochodzących z importu. W przedprototypie w wersji II wykorzystano niektóre wytłoczki nadwozia samochodu Warszawa, np. błotniki przednie i tylne, fragmenty drzwi, dachu itp. Tę drugą wersję uznano za nieudaną i skierowano wysiłki konstruktorów na rozwój wersji I.

Przedprototypy Syreny miały następującą charakterystykę techniczną.

Dwusuwowy, dwucylindrowy silnik ZI umieszczony był wzdłużnie przed osią kół przednich. Przy objętości skokowej 690 cm3 i stopniu sprężania 6,1 silnik ten osiągał moc 16,2 kW przy 3800 obr/min. Zastosowano w nim prosty, termosyfonowy system chłodzenia cieczą. W instalacji elektrycznej o napięciu znamionowym 12 V zastosowano akumulator o pojemności 38,5 Ah oraz rozrusznik z włącznikiem elektromagnetycznym. Układ napędowy tworzyły: suche sprzęgło cierne, dwuwałkowa niezsynchronizowana skrzynka przekładniowa zblokowana ze stożkową przekładnią główną i mechanizmem różnicowym. Półosie napędowe wyposażona w przeguby krzyżakowe (przy obudowie zespołu napędowego) i w równobieżne przeguby typu zawiasowego przy kołach. Podłużnicowa rama spawana była z belek o zamkniętym przekroju prostokątnym. Koła przednie zawieszono niezależnie na poprzecznym resorze piórowym i wahaczach poprzecznych, natomiast koła tylne na sztywnej "pływającej" osi wspartej na poprzecznym resorze piórowym. Zastosowano dwa hydrauliczne amortyzatory ramieniowe w zawieszeniu przednim i jeden w tylnym.
Koła jezdne miały ogumienie o wymiarach 5,00-16". Hamulce bębnowe przy wszystkich kołach uruchamiane były hydraulicznie. W układzie kierowniczym użyto ślimakowej przekładni głoboidalnej. Przy rozstawie osi równym 2300 mm długość całkowita pojazdu wynosiła 4000 m.

Jesienią 1954 roku zapadła decyzja o budowie prototypów samochodu Syrena, będących konstrukcyjnym rozwinięciem przedprototypu w wersji I. Do marca 1955 raku wykonano pięć jednakowych pojazdów. Jeden z prototypów wystawiono na XXIV Międzynarodowych Targach Poznańskich w 1955 roku, gdzie wzbudził ogromne zainteresowanie zwiedzających. W prototypie zastosowano nowy silnik oznaczony symbolem S-15, który został opracowany w Wytwórni Sprzętu Mechanicznego w Bielsku-Białej (obecnie FAP). Objętość skokowa silnika wynosiła 746 cm3. Silnik ten przy stopniu sprężania 6,8 rozwijał maksymalną moc 19,1 kW przy 3800 obr/min. Sylwetka samochodu nie uległa większym zmianom, natomiast dolną część nadwozi wykonano z blachy stalowej, dach natomiast miał szkielet drewniany.
W lipcu 1955 roku podjęto decyzję o uruchomieniu seryjnej produkcji Syreny w FSO w Warszawie. Zmieniono założenia produkcyjne. Postanowiono mianowicie, że docelowa roczna produkcja osiągnie poziom 10 000 sztuk. 

Syrena 105

W styczniu 1971 r władze podjęły decyzję o przeniesieniu produkcji Syren do Bielska Białej do Wytwórni Sprzętu Mechanicznego, dotychczasowego producenta silników dla tych pojazdów. Rozpoczęto odpowiednią działalność inwestycyjną. W ciągu 1971 r. opracowano w FSO dokumentację konstrukcyjna dla zmodernizowanego samochodu Syrena 105, którego produkcję miały przejąć zakłady w Bielsku-Białej. Liczba zmian była stosunkowo niewielka. Najbardziej istotną różnicą było odwrócenie kierunku otwierania drzwi. Zastosowany osprzęt drzwiowy pochodził z polskiego Fiata 125p. Obniżono dolną krawędź szyb bocznych i wprowadzono blokadę przednich foteli. W zawieszeniu kół zastosowano nowe amortyzatory teleskopowe produkowane na licencji firmy Armstrong. Model 105 przedstawiono publicznie w końcu czerwca 1972 r., a w lipcu wszedł on na taśmę produkcyjną w FSO.
W dniu 21 sierpnia 1972 r. odbyła się oficjalna uroczystość przekazania produkcji Syreny 105 do Bielska-Białej. Do września tegoż roku w FSO zmontowano jeszcze 2600 Syren 105 z części zmagazynowanych w Warszawie. Dalsza produkcja tego modelu odbywała się już w Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej (w styczniu 1972 r. nastąpiła zmiana nazwy zakładów z WSM na FSM). Ogółem w latach 1957-1972 wykonano w FSO około 177 tys. samochodów Syrena w różnych wersjach.
W celu podniesienia bezpieczeństwa jazdy konstruktorzy OBR SM opracowali nowy dwuobwodowy układ hamulcowy z podziałem na obwody kół przednich i tylnych. Wszystkie wersje Syren wyprodukowane od kwietnia 1974 r. wyposażone były już w dwuobwodowy układ hamulcowy.
Kolejnym dziełem bielskich konstruktorów był samochód Syrena 105 Lux. W odmianie tej przewidywano szereg zmian konstrukcyjnych i uzupełnienie wyposażenia mające na celu poprawę komfortu jazdy i estetyki pojazdu. Zaproponowano zmianę wystroju i konstrukcji tablicy rozdzielczej, przemieszczenie dźwigni zmiany biegów oraz dźwigni hamulca ręcznego na podłogę (między fotele przednie, nowe fotele z regulacją kąta pochylenia oparcia. W trakcie dalszych prac zrezygnowano ze zmian obejmujących tablicę rozdzielczą wobec konieczności wykonania nowego oprzyrządowania technologicznego. Wyposażenie modelu 105 Lux uzupełnione zostało o opasane opony o wymiarach 155 SB-15, zewnętrzne lusterko wsteczne i ozdobne kołpaki kół. Syrena 105 Lux weszła do produkcji w 1974 r. Rok ten zakończono wykonaniem 39 028 sztuk Syren 105 w czterech odmianach: Standard, Lux, R20 i Bosto.
Wielkość produkcji seryjnej samochodów Syrena w latach 1975-1980 wahała się w granicach 35500-38000 sztuk rocznie i przekraczała o ok. 10000 sztuk planowaną zdolność produkcyjną maszyn i urządzeń. Znacznie wyeksploatowane środki produkcji mimo regeneracji coraz bardziej utrudniały utrzymanie odpowiedniego poziomu jakości. Dalsza produkcja Syren stała się nieopłacalna. Nieuzasadnione byłoby też odtwarzanie oprzyrządowania do tego przestarzałego już samochodu. Opracowanie konstrukcji nowego samochodu i jego wdrożenie - to przedsięwzięcia zbyt kosztowne dla naszej gospodarki w tym okresie. W tej sytuacji podjęto ostateczną decyzję o wstrzymaniu produkcji Syren. Dnia 30 czerwca 1983 roku ostatnia Syrena opuściła halę montażową bielskiej FSM. Ogółem w Bielsku-Białej wyprodukowano 344 077 sztuk tego samochodu we wszystkich odmianach.
W latach 1957-1972 w warszawskiej FSO wykonano 177 234 samochody tego typu łącznie więc na polski rynek dostarczono 521 31 1 egzemplarzy popularnych Syren.

                  

 

Dane techniczne

 

Model	101 - 103	104 - 105
Silnik   Liczba cylindrów Układ cylindrów Średnica cylindrów Skok tłoka Poj. skokowa Stopień sprężania Moc maksymalna Max moment obrotowy Smarowanie  Stosunek oleju do paliwa Doprowadzenie paliwa Skrzynia biegów	niskoprężny, gaźnikowy, dwusuwowy 2 rzędowy, pionowy 76 mm 82 mm   744 cm3 6,8-7,0 27 KM przy 3800 obr/min 6,25 kGm przy 2000 obr/min mieszankowe 1:25 opadowe (pod własnym ciężarem -do modelu 102), po przeniesieniu zbiornika do bagażnika - membranową pompą paliwową 4-biegowa + wsteczny, dźwignia zmiany biegów przy kole kierownicy	niskoprężny, gaźnikowy, dwusuwowy 3 rzędowy, pionowy 70 mm 73 mm 842 cm3 7-7,2 40 KM przy 4300 obr/min 8 kGm/2750 mieszankowe 1:25  membranową pompą paliwową 4-biegowa + wsteczny, dźwignia zmiany biegów przy kole kierownicy
Napęd  Rama  Zawieszenie przednie Zawieszenie tyłu  Hamulec nożny   Hamulec Ogumienie	przedni o profilu skrzynkowym zamkniętym u góry resor poprzeczny, u dołu wahacze z amortyzatorami tłoczkowymi oś pływająca, wysoko zamocowany resor poprzeczny, jeden amortyzator dwustronnego działania hydrauliczny, jednoobwodowy, na cztery koła, bębnowy ręczny mechaniczny, na tylne koła 5,25 - 16", a od 1959 r. 5,60 - 15"	przedni o profilu skrzynkowym zamkniętym u góry resor poprzeczny, u dołu wahacze z amortyzatorami tłoczkowymi oś pływająca, wysoko zamocowany resor poprzeczny, jeden amortyzator dwustronnego działania hydrauliczny, jednoobwodowy, na cztery koła, bębnowy ręczny mechaniczny, na tylne koła 5,25 - 16", a od 1959 r. 5,60 - 15"
Nadwozie Zbiornik paliwa	Blaszane, 2 - drzwiowe, czteroosobowe 35 l	Blaszane, 2 - drzwiowe, czteroosobowe 35 l
Wymiary:  długość  szerokość 1560 mm  wysokość  rozstaw osi  rozstaw kół przednich rozstaw kół tylnych Prześwit Promień skrętu Waga samochodu gotowego do jazdy Waga z pełnym obciążeniem	4085 mm 1560 mm 1530 mm 2300 mm 1200 mm 1240 mm 205 mm 5,4 m 910 kg 1260 kg	4040 mm 1560 mm 1515 mm 2300 mm 1200 mm 1240 mm 205 mm 5,4 m 910 kg 1285 kg
Prędkość maksymalna Zużycie paliwa	105 km/h od 7 do 8,8 l/100 km	120 km/h od 7 do 8,8 l/100 km